Organizmy żywe, a więc nas ludzi oraz innych zwierząt, są przystosowane do tego, by przetrwać w trudnych i często zagrażających życiu warunkach. Od zawsze zagrażały nam drapieżniki, choroby, czy też uszkodzenia naszego ciała. Na drodze ewolucji wypracowane zostały różnego rodzaju mechanizmy, które mają nas chronić i zwiększać szansę na przeżycie. Są one wciąż widoczne u współczesnego człowieka, mimo że jego styl życia różni się bardzo od życia pierwszych homo sapiens i zatraciliśmy już np. wiele elementów ciała, które przestały nam być dłużej potrzebne, a pozostałościami po nich są choćby kość ogonowa i szczątkowe kły. Wciąż jednak nasz organizm jest nastawiony na jak najdłuższe przetrwanie i choć często nie zdajemy sobie z tego sprawy, nasze codzienne reakcje są właśnie tego wynikiem.
Czym jest ból?
Ból fizyczny jest dla nas bardzo niekomfortowym zjawiskiem, ale jednocześnie bardzo ważnym i potrzebnym. To reakcja naszego organizmu na czynniki, które mogą nam zagrozić. Dolegliwości bólowe z jednej strony nas o nich informują. Dzięki nim wiemy, że w naszym ciele coś przestało prawidłowo funkcjonować lub pojawiło się jakieś zewnętrzne zagrożenie. Z drugiej strony wymuszają na nas działanie, gdyż każdy człowiek dąży to tego, by niechcianych i niekomfortowych doznań uniknąć. Gdy więc boli nas żołądek, to zaczynamy szukać przyczyny tego zjawiska i zastanawiać się czy np. za dużo czegoś zjedliśmy lub czy zaszkodził nam konkretny produkt.
Odkrywając źródło dolegliwości żołądkowych wiemy już czego na przyszłość unikać. Innym przykładem mogą być uszkodzenia mięśni lub kości, gdy w ich wyniku boli nas noga, zaczynamy ją mniej obciążać, by tego uniknąć. Dzięki temu nie przyczyniamy się do pogorszenia naszego stanu i powstawania dalszych uszkodzeń. Przypadkowe dotknięcie rozgrzanego garnka powoduje z kolei automatyczne oderwanie od niego dłoni. Nie musimy nawet o tym myśleć, działamy automatycznie i instynktownie, by uniknąć poważnego oparzenia. Widzimy więc, że mechanizm odczuwania dolegliwości bolesnych jest bardzo ważny i wykorzystywany przez nas każdego dnia.
Różne są rodzaje boleści i ich natężenie, a każdy z nas odczuwa je inaczej. Na ten moment nie jest możliwe obiektywnie zmierzenie ich poziomu, ale poznaliśmy już mechanizmy, które nimi zarządzają. To co często odczuwa każdy z nas, to nagły atak bolesnych dolegliwości, który informuje nas, że teraz w danym momencie dzieje się coś złego. W takiej sytuacji możemy dość łatwo odnaleźć ich źródło, natomiast problem pojawia się wtedy, gdy dotyka nas przewlekły ból, który występuje u coraz większej liczby ludzi. To długotrwałe zjawisko, które występuje dłużej niż 3 miesiące, ale może ono też objawiać się trwającymi latami okresami wyciszenia i nawrotów.
Przewlekły ból jest spowodowany nadwrażliwością naszego układu nerwowego, np. w wyniku utrwalenia bodźca bólowego po kontuzji. Mimo, że została ona wyleczona, nasz organizm wciąż odczuwa w danym miejscu dolegliwości bólowe. Zdarza się również, że ich przyczyny nie są nam znane, gdyż na nic nie chorowaliśmy, ani nie przeszliśmy kontuzji. Pomimo, że naszemu organizmowi nic nie zagraża, ani uszkodzeniu nie uległy jego organy, my czujemy boleści. Dolegliwości mogą posiadać różne natężenie i zazwyczaj znacząco wpływają one na obniżenie naszego komfortu życia. W skrajnych sytuacjach człowiek przestaje normalnie funkcjonować. Problematyczne staje się wykonywanie nawet codziennych czynności, jak obowiązki domowe i chodzenie do pracy, nie mówiąc już nawet o uprawianiu sportu.
Często cierpi na tym również nasze zdrowie psychiczne oraz życie uczuciowe i towarzyskie. Zaczynamy zamykać się w sobie i tracić chęci do życia, może pojawić się depresja, a my stajemy się w pewien sposób niepełnosprawni. Konsekwencje związane z chronicznymi dolegliwościami bólowymi dotykają nie tylko osoby, która na nie cierpi oraz jej najbliższego otoczenia, ale również całego społeczeństwa. Niemożność pracy wiąże się z częstszymi urlopami L4 lub nawet koniecznością przyznania renty, do tego dochodzą też koszty diagnozy i leczenia. Jest to, więc poważny stan chorobowy, z którym należy walczyć.
Ile osób cierpi z powodu przewlekłego bólu?
Szacuje się, że 20% ludzi w Polsce cierpi na jakiś rodzaj chronicznych odczuć bólowych. Jako, że nie ma na ten temat aktualnych i dokładnych badań, szacunki te mogą być o wiele wyższe. Tego typu dolegliwości, zarówno te o charakterze nagłym i ostrym, jak i przewlekłym, są często lekceważone w środowisku medycznym. Często pacjent nie jest o nie w ogóle pytany, a gdy mówi o swoich objawach, to jedyną radą jest sięgnięcie po tabletkę przeciwbólową. Jest to jednak tylko jeden z powodów, który powoduje, że zmaganie się z problemem przewlekłych boleści jest bardzo trudne. Kolejną kwestią może być fakt, że przyczyna naszych dolegliwości już nie istnieje, tkanki lub kości się zregenerowały, a my wciąż odczuwamy dyskomfort.
To co bardzo często dotyka pacjentów to chroniczny ból pleców, którego powód również ciężko zlokalizować. Nie doświadczyli oni żadnego urazu, a kolejne wizyty u lekarzy, prześwietlenia i rezonanse nic nie wykazują. Zdarza się też, że nawet jeśli na prześwietleniu jest widoczne zwyrodnienie kręgosłupa i w skrajnych przypadkach pacjent jest kierowany na zabieg operacyjny, to i tak jego stan nie ulega poprawie. Wciąż odczuwa on takie same dolegliwości bólowe i musi korzystać ze środków przeciwbólowych.
Każdego roku w Stanach Zjednoczonych przeprowadza się aż 80 000 takich nieudanych operacji kręgosłupa, które w żaden sposób nie wpływają na poprawienie komfortu życia osób, które się im poddają. Koszty leczenia oraz koszty związane ze zwolnieniami lub niemożnością podjęcia pracy wynoszą nawet 100 miliardów dolarów. W innych krajach są one również bardzo wysokie i wynoszą np. prawie 14 miliardów dolarów w Wielkiej Brytanii, czy też 950 milionów dolarów w Australii.
Operacja zawsze związana jest z ryzykiem
Zabieg chirurgiczny kręgosłupa nie jest więc często skutecznym rozwiązaniem, a wiąże się zawsze z ryzykiem. Tak samo wyjściem z tej sytuacji nie jest codzienne branie środków przeciwbólowych, które w żaden sposób nie eliminują źródła dolegliwości, a są szkodliwe dla naszego organizmu i mogą nas też uzależnić. Silne leki przeciwbólowe, jak opioidy, mogą nawet wzmocnić i nasilić odczuwanie dolegliwości bólowych.
Na pewno każdy pacjent cierpiący na dolegliwości związane z plecami próbuje z nimi walczyć za pomocą fizjoterapii i jest to jak najbardziej wskazane. Musimy jednak pamiętać, że u osoby, którą dotknął problem chronicznych boleści, pozytywne efekty ćwiczeń mogą pojawić się o wiele później. Na większość z nas działa to z pewnością demotywująco i zaczynami tracić nadzieję. Jeśli nie widzimy postępów wynikających z naszej ciężkiej pracy, to jaki sens jest ją dalej wykonywać? Ważne jest uświadomienie sobie, że nie wynika to z tego, że ćwiczenia na bolące plecy są same w sobie nieskuteczne, to po prostu nasz organizm nie reaguje na nie tak jak powinien. Powodów tej sytuacji jest kilka.
Czemu ból staje się przewlekły?
Dzięki badaniom odkryto, że bardzo prawdopodobnym źródłem chronicznych boleści jest inna budowa genetyczna. Osoby nie wytwarzające substancji chemicznej Bp, która jest odpowiedzialna za syntezowanie serotoniny, będą bardziej wrażliwe na odczucia bólowe. Dotyczy to również osób, które wytwarzają wolniej działający wariant enzymu COMPT. Będą one bardziej podatne na stres i będą gorzej znosić dolegliwości bólowe. Dodatkowo, gdy już cierpimy na tego typu przewlekłe dolegliwości pleców, zaczynają zachodzić zmiany w naszym mózgu, które tylko umacniają ten stan i nasilają ich odczuwanie. Oprócz boleści mogą też pojawić się objawy towarzyszące takie jak:
- zespół jelita drażliwego,
- nadwrażliwość na światło i hałas,
- zaburzenia mięśniowo-szkieletowe,
- zespół przewlekłego zmęczenia,
- inne dolegliwości bólowe.
To wszystko ma wpływ na naszą kondycję psychiczną, której grozi nawet depresja. Jesteśmy w ciągłym stresie, który spowodowany jest lękiem przed tym, że znowu coś nas będzie boleć.
Jak walczyć z przewlekłym bólem?
Fizyczne boleści, które odczuwamy są więc wzmacniane przez nasze psychiczne obawy. Jedno wynika z drugiego, dlatego tak ważne jest, by na problem leczenia takich dolegliwości spojrzeć całościowo. W tym przypadku nie wystarczy sama fizjoterapia, ale warto też poddać się psychoterapii. Wielu specjalistów fizjoterapeutów uważa, że bardzo skuteczne jest stosowanie ćwiczeń oraz terapii poznawczo-behawioralnej, która pomoże nam walczyć, oswoić się i zapanować nad naszymi lękami.
Badania pokazują, że dzięki temu możemy nawet cofnąć zmiany, które zaszły już w naszym mózgu i które umacniają ból pleców. Jeśli nie jest on spowodowany rzeczywistymi uszkodzeniami kręgosłupa lub mięśni i nie wynika ze stanów chorobowych, to wtedy bezpodstawne stają się również obawy o pogorszenia naszego stanu, do którego może przyczynić się np. uprawianie sportu lub inna aktywność fizyczna.
Gdy dotyka nas problem chronicznych dolegliwości, bardzo często zaczynamy się bać, że nasz stan stanie się jeszcze bardziej poważny i przestajemy żyć tak jak do tej pory. Należy sobie uświadomić, że nie jest to wcale konieczne. Gdy nauczymy się kontrować nasz strach i oswoimy się z odczuwanymi dolegliwościami, wtedy odzyskamy kontrolę nad naszym życiem. Dlatego tak ważne są ćwiczenia połączone z psychoterapią, którym powinien poddać się pacjent. Środowisko naukowców i lekarzy powinno natomiast kontynuować badania nad genetycznym źródłem przewlekłych odczuć bólowych i zmianami w mózgu, które są przez nie generowane. Dzięki temu, w przyszłości możliwe będzie zapobiegnięcie tego typu dolegliwościom, a także ich całkowite i szybkie wyleczenie, gdy już wystąpią.
Podobne wpisy: